ΕΛΛΑΔΑ

Τα Νοσοκομεία της Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας

April 11, 2024

Γράφει η Έλενα Ντάκουλα *

Στα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι τις αρχές του 20ού η τότε Λεωφόρος Κηφισίας και από το 1932 ονομαζόμενη Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας, αποτελούσε ένα πανέμορφο & αριστοκρατικό βουλεβάρτο της Αθήνας, γεμάτο θαυμάσια νεοκλασικά αρχοντικά πλούσιων ομογενών, οι οποίοι άρχισαν να εγκαθίστανται μόνιμα στην πόλη και προτιμούσαν, ως τόπο κατοικίας την περιοχή γύρω από τα Ανάκτορα.

Σήμερα, τα περισσότερα απ’ αυτά τα αρχοντικά, έργα γνωστών αρχιτεκτόνων της εποχής, δεν υπάρχουν. Θυσιάστηκαν στο βωμό της αντιπαροχής και της ανοικοδόμησης, που άρχισε τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες και ολοκληρώθηκε στο τέλος περίπου της δεκαετίας του ’70.

Ευτυχώς, όμως, μερικά είχαν την τύχη να γλιτώσουν από τη δαγκάνα της μπουλντόζας και λόγω αυτών εξακολουθεί να διατηρείται η αίγλη και η μεγαλοπρέπεια που είχε η λεωφόρος στο παρελθόν. Τα κτίρια έχουν αλλάξει μεν χρήση αλλά η ύπαρξή τους μάς δίνει μια ιδέα για το πώς ήταν κάποτε η Αθήνα και γιατί ο ποιητής την είχε υμνήσει με πάθος ως «διαμαντόπετρα στης γης το δακτυλίδι».

Εκτός όμως των εν λόγω μεγάρων, στην λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας υπάρχουν σημαντικά νοσοκομεία της Αθήνας, που κτίστηκαν αποκλειστικά για αυτή την χρήση (εκτός από το Ιπποκράτειο), στα τέλη του 19ου αιώνα αρχές του 20ου, σε οικόπεδα που παραχωρήθηκαν από την Μονή Πετράκη.

***Κεντρική είσοδος του Νοσοκομείου ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ***

Η είσοδος του Γενικού Νοσοκομείού Αθηνών «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ» βρίσκεται επί της οδού Υψηλάντου 45. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία της Αθήνας και της Ελλάδας και καταλαμβάνει ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο.

Η ίδρυση του νοσοκομείου ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Βασίλισσας Όλγας. Ο θεμέλιος λίθος του νεοκλασικού κτηρίου, σε σχέδια του Αναστάσιου Θεοφιλά, τέθηκε στις 25 Μαρτίου 1881 από τον Βασιλέα Γεώργιο Α΄ και εγκαινιάστηκε στις 25 Μαρτίου 1884.
Αρχικά, διέθετε δύο κλινικές, παθολογική και χειρουργική, με 48 κρεβάτια. O πρώτος ασθενής ήταν ο 10χρονος μαθητής Γεώργιος Ζιζάκος, ο οποίος μπήκε στο νοσοκομείο στις 16/4/1884 και βγήκε θεραπευμένος μετά από 17 μέρες. Με την πάροδο των χρόνων το νοσοκομείο επεκτάθηκε και απέκτησε μία δύναμη 1.000 κρεβατιών, καθώς και νέες πτέρυγες, με ένα μεγάλο μέρος των δαπανών να καλύπτεται από δωρεές ευεργετών, όπως των ομογενών της Αμερικής (πτέρυγα ΑΧΕΠΑ) καθώς και του εφοπλιστή Ιωάννη Διαμαντή Πατέρα (πτέρυγα «Ιωάννου Διαμαντή Πατέρα»). Μεταξύ των δωρητών είναι ο τότε τσάρος της Ρωσίας, Αλέξανδρος ο Β’, ο Ζ. Δρομοκαΐτης, ο Α. Συγγρός, ο Μ. Κοργιαλένιος. Ο δε Ι. Μπάγκας είχε ορίσει την ετήσια επιδότηση του Νοσοκομείου, μ’ ένα πολύ σημαντικό ποσό, μέσω της «Μπαγκείου Επιτροπής».

Στο χώρο του νοσοκομείου στεγάστηκε και η Σχολή Αδελφών Νοσοκόμων.

Ο ιερός ναός του Νοσοκομείου, αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, θεμελιώθηκε στις 25 Μαρτίου 1912 και άρχισε να λειτουργεί το 1913.

***Ναός αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου***

Το «Νοσηλευτικό Ίδρυμα του Μετοχικού Ταμείου Στρατού» (Ν.Ι.Μ.Τ.Σ.), δεσπόζει στο αριστερό τμήμα ανόδου της Λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας, ενώ η είσοδός του βρίσκεται επί της οδού Μονής Πετράκη 10-12.
Χτίστηκε το 1941 με στόχο να παρέχει περίθαλψη στους στρατιώτες και αξιωματικούς που γύριζαν από το μέτωπο του πολέμου, αλλά και στις οικογένειες αυτών. Η λειτουργία του άρχισε τον Ιανουάριο του 1942 με δύναμη 75 κλινών και διευθυντή τον Ανώτερο Γενικό Αρχίατρο, Κυριακό Ιωάννη. Σήμερα, το Ν.Ι.Μ.Τ.Σ. διαθέτει 405 κλίνες και έχει πάρει την τελική του μορφή, μετά τις αναγκαίες προεκτάσεις και προσθήκες, λόγω των μεγάλων απαιτήσεων και πολλών ασθενών.

Το «Αιγινήτειο» (Λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας 74) στεγάζεται σ’ ένα διώροφο νεοκλασικό κτίριο που χτίστηκε μεταξύ 1900 και 1905, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Α. Μεταξά με το κληροδότημα του καθηγητή της ιατρικής Διονυσίου (Χατζή) Αιγινίτη (1818- 1882), από την Αίγινα και της συζύγου του Ελένης.
Αρχικά στέγαζε την έδρα της Νευροψυχιατρικής και αργότερα, μετά τον διαχωρισμό των δύο εδρών (1963), την έδρα της Νευρολογίας και της Ψυχιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).

Το «Αρεταίειο» (Λεωφ. Βασιλίσης Σοφίας 76) είναι το πρώτο πανεπιστημιακό νοσοκομείο που έγινε στην Ελλάδα.
Το διόροφο νεοκλασικό χτίστηκε μεταξύ των ετών 1896-1898, σε σχέδια των αρχιτεκτόνων Ηλία Αγγελόπουλου και Ιωάννη Ιωάννου, με κληροδότημα που άφησε ο καθηγητής της χειρουργικής Θεόδωρος Κωνσταντινίδης-Αρεταίος (1829-1893), στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για τη δημιουργία χειρουργικής κλινικής, η οποία λειτούργησε με τον καθηγητή Σπύρο Μαγγίνα.
Ο Αρεταίος θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους γιατρούς του 19ου αιώνα.

Το 1922, ιδρύθηκε η αυτοτελής Έδρα Γυναικολογίας με πρώτο διευθυντή της Γυναικολογικής Κλινικής τον καθηγητή Κ. Λογοθετόπουλο, στον οποίο οφείλει το όνομά της η νέα πτέρυγα που νοσοκομείου που οικοδομήθηκε το 1926.

Το 1937 ιδρύθηκε η Έδρα τη Ακτινολογίας και το 1991 η Πανεπιστημιακή Αναισθησιολογική Μονάδα. Στο Αρεταίειο πέθανε στις 8 Νοεμβρίου του 1920 ο Άγιος Νεκτάριος και το δωμάτιο στο οποίο νοσηλεύτηκε έχει μετατραπεί σε ένα μικρό ναό στο δεύτερο όροφο του νοσοκομείου. Επίσης, στον προαύλιο χώρο, δίπλα στον Ι.Ν. του Αγίου Γεωργίου, υπάρχει παρεκκλήσιο αφιερωμένο στον Αγιο Νεκτάριο, αγιογραφημένο με σκηνές από τα θαύματα του.

Το «Αλεξάνδρα» (Λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας 80), οφείλει το όνομά του στην Πριγκίπισσα Αλεξάνδρα, Δούκισσα της Ρωσίας, κόρη του Βασιλέως Γεωργίου Α΄, η οποία πέθανε από εκλαμψία κατά το δεύτερο τοκετό.
Χτίστηκε σε οικόπεδο που είχε αγοραστεί το 1898 δίπλα στο Αρεταίειο και είχε μεταβιβαστεί στην πλήρη κυριότητα του Πανεπιστημίου, για την ίδρυση Μαιευτηρίου. Θεμελιώθηκε το 1937 και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1954.

Το «Ιπποκράτειον Γενικόν Νοσοκομείον» (Λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας 114), νεοκλασικό κτίριο της δεκαετίας του 1880, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Δημητρίου Καλλία, με δωρεά του Γρηγορίου Μαρασλή, αρχικά προοριζότανε να στεγάσει μία εμπορική σχολή.
Μέχρι το 1912, στο κτίριο στεγάστηκε το Μαράσλειο Χημείο. Από το 1912 μέχρι το 1922 χρησιμοποιήθηκε σαν στρατιωτικό νοσοκομείο και από το 1922 έως το 1935 στέγασε το Νοσοκομείο Προσφύγων Αθηνών, με πολλούς ιατρούς από την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη. Με διάταγμα της 21ης Ιουλίου 1935 μετονομάστηκε σε «Ιπποκράτειον Γενικόν Νοσοκομείον».

Από την ίδρυσή του έως τις μέρες μας το Ιπποκράτειο έχει υπάρξει πρωτοπόρο σε πολλούς σημαντικούς τομείς της περίθαλψης, όπως αιμοδοσία, αιμοληψία, καρδιολογία. Η ανέγερση του 8-όροφου κτιρίου στο οποίο επεκτάθηκε από το 1966 το νοσοκομείο, αλλοίωσε κατά πολύ την αισθητική του παλαιού κτιρίου. Το εκκλησάκι του Ιδρύματος θεμελιώθηκε το 1958 και είναι αφιερωμένο στον Έλληνα Απόστολο και Ευαγγελιστή Λουκά, τον Ιατρό.