Κατασκοπευτικές δραστηριότητες στις Κυκλάδες – 7o (Also in English)

Μεταξύ των 32 ντοκουμέντων που εντοπίσαμε στο National Archives στο Kew του Λονδίνου υπάρχει και ένα που αναφέρεται στην δράση των κατασκόπων στις Κυκλάδες που χρησιμοποιούσαν τα Μικρασιατικά παράλια, όπως και στα Δωδεκάνησα. Ξεκινούσαν από το κάβο Κριό, σταματούσαν στην Σύρνα στο Καρπάθιο πέλαγος νότια της Αστυπάλαιας και απ’ εκεί πήγαιναν στις Κυκλάδες να εκτελέσουν τις αποστολές τους.

Σύρνα

Η Σύρνα που διαθέτει τρία καλά αγκυροβόλια εθεωρείτο από τα πιο ασφαλή καταφύγια. Το καλύτερο είναι του Αγίου Ιωάννη στη νοτιοδυτική γωνία του νησιού που δίνει εξαιρετική προστασία από όλους τους ανέμους εκτός από τον Ν.Δ. Έγκαιρη προειδοποίηση για την προσέγγισή του δίνεται από τη διόγκωση της θάλασσας που εμφανίζεται πριν φτάσει ο άνεμος. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις το πλοίο κινείται Ανατολικά γύρω από το νότιο άκρο του νησιού και πηγαίνει στον όρμο του Αγίου Γεωργίου.

Σ’ αυτούς τους όρμους τα καΐκια μπορούσαν να δέσουν δίπλα στις βραχώδεις ακτές που υπάρχουν. Ο τρίτος όρμος, ενάμισι μίλι βόρεια του Αγίου Ιωάννη, είναι  καλός από τους ανέμους που έρχονται από το Νότο και μόνο προσβάλλεται από τον άνεμο που έρχεται από Βορά. Ο πυθμένας και στους τρεις όρμους είναι αμμώδης, αλλά κοντά στα βράχια μπορούν εύκολα να δέσουν. Ο βοσκός και η οικογένειά του ήταν έντονα υπέρ των Συμμάχων. Δεν υπήρχε Γερμανικό παρατηρητήριο αλλά αεροπλάνα περνούσαν ανά πάσα στιγμή. Από την Σύρνα οι κατάσκοποι πήγαιναν στα ακόλουθα κρησφύγετα στις Κυκλάδες για να εκτελέσουν τις αποστολές τους.

Άδενδρο

Στη νοτιοδυτική γωνία του νησιού Άδενδρο υπάρχει ένας όρμος με βραχώδη βυθό που περιβάλλεται από ψηλούς βράχους όπου ένα καΐκι έως 20 τόνους μπορούσε να κρυφτεί, καμουφλαρισμένο και δεμένο στα βράχια. Αυτός ο όρμος μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε μέτριο καιρό. Υπάρχει νερό στο νότιο άκρο του νησιού που ήταν ακατοίκητο.

Δρίμα

Στο νησί Δρίμα, στο κανάλι Αντιπάρου και Δρίμα, υπάρχει μικρός όρμος με θέα προς το κανάλι της Αμοργού κατάλληλος για καΐκια μέχρι 20 τόνους. Έχει βάθος δυο οργιών και προφυλάσσεται από όλους τους ανέμους. Ο χώρος συγκράτησης της ακτής είναι καλός και δίχτυα παραλλαγής μπορούσαν να στερεωθούν στα βράχια. Ο βοσκός ήταν φιλικός και μπορούσε να παρακολουθεί και να τους παρέχει νερό.

Ηράκλεια

Στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού Ηράκλεια βρίσκεται ο ευρύχωρος κόλπος του Αγίου Γεωργίου που είναι αρκετά άνετος από τον βορειοδυτικό άνεμο που επικρατεί. Πενήντα μέτρα από την είσοδο του κόλπου τα καΐκια μπορούσαν να δέσουν δίπλα στους βράχους, ενώ τα μεγάλα καΐκια αγκυροβολούσαν στη μέση του κόλπου που είχε μεγαλύτερο βάθος. Στην κοιλάδα του κόλπου βρίσκεται το χωριό. Στη βορειοδυτική γωνία του νησιού υπάρχει ο όρμος Σπηλιά που παρείχε εξαιρετικό αγκυροβόλιο με καλή συγκράτηση στα βράχια από όλους τους ανέμους, ιδανικός για καμουφλάζ όπου ο βράχος στη βόρεια είσοδο φαίνεται εύκολα, ακόμα και τη νύχτα.

Τα νησάκια Μακάρες

Στα νησάκια Μακάρες υπάρχει ένα καλό κρησφύγετο και για διοικητικό κέντρο στην βορειοδυτική γωνία του καναλιού των νησιών Πράσινη και Άγιος Νικόλαος όπου υπάρχουν καλά δεσίματα στα βράχια στην ξηρά. Όταν η φουσκοθαλασσιά ήταν έντονη μπορούσαν να μετακινηθούν στο νότιο άκρο του Αγίου Νικολάου, αλλά το καμουφλάζ δεν ήταν ικανοποιητικό λόγω του λευκού και κίτρινου ψαμμίτη που υπάρχει στην περιοχή. Καλό νερό υπάρχει στο πηγάδι λίγα μέτρα από την πέτρινη προβλήτα, ο βοσκός είναι φιλικός αλλά τα αεροπλάνα που κατευθύνονται προς βορρά και νότο πετούσαν από πάνω του.

Μουτσούνας

Στη νότια πλευρά του ακρωτηρίου Μουτσούνας της Νάξου υπάρχουν τρεις κολπίσκοι, όπου ένα καΐκι μπορούσε να κρυφτεί προστατευμένο από βόρειο και ανατολικό άνεμο.

Αντίπαρος & Δεσποτικό

Στα νότια του Δεσποτικού υπάρχουν ορμίσκοι που θεωρούνται ασφαλής από τους βορειοδυτικούς ανέμους. Επίσης ο κόλπος Σώστης στα νοτιοανατολικά της Αντιπάρου και μικροί κολπίσκοι εκατέρωθεν θεωρούνταν καλοί από πλευράς καμουφλάζ, αλλά ο βυθός είναι πετρώδης και πάντα ήταν κατειλημμένος από φιλικούς ψαράδες.

Επιχείρηση «Grotesque» στις Κυκλάδες

Το καΐκι «Armadillo» με πλοίαρχο τον υπολοχαγό K.J. Mackenzie R.N.V.R., λοστρόμο τον Θ. Σαϊτά, μηχανικό τον λοχία Kirwin, τηλεγραφητή τον λοχία Haggar και ναύτη τον δεκανέα Evan ξεκίνησε από την Χάιφα. Επί του «Armadillo» επέβαινε ο Ταγματάρχης Barker ως αξιωματικός Διοίκησης και ένας Έλληνας πράκτορας. Το πλοίο με τον εξοπλισμό αναχώρησε στις 4 Ιανουαρίου 1944 για την Αμμόχωστο όπου, λόγω κακοκαιρίας, έφτασε στις 07:15 της 7^ης Ιανουαρίου και παρέλαβε ένα άλλο Έλληνα πράκτορα και τα εφόδια για το «Grotesque». Το πακετάρισμα των εφοδίων και η κακοκαιρία τους κράτησαν στην Αμμόχωστο μέχρι στις 17:00 της 9^ης Ιανουαρίου που αναχώρησαν για την Πάφο.

Από την Πάφο πήγαν στο Βαθύ της Κύπρου και μετά από μια δεύτερη προσπάθεια, λόγω κακοκαιρίας, έφτασαν στο Ασπρομήτι στην Μικρασιατική ακτή στις 15:00 της 15^ης Ιανουαρίου. Απ’ εκεί πήγαν στο Sertchen όπου φτάσανε στις 02:30 της 16^ης και περνώντας από το Bozukkale συνάντησαν το «Άγιος Ιωάννης» και μίλησαν μαζί τους πριν φύγουν για τον κάβο Κριό όπου έφτασαν στις 16:00.

Στις 17:30 της 16^ης Ιανουαρίου αναχώρησαν για την Σύρνα και στις 00:30 της 17^ης έδεσαν στον Νοτιοδυτικό κόλπο όπου φρέσκος Β.Δ. άνεμος τους κράτησε εκεί μέχρι στις 18:00 της 18^ης από όπου χαράξανε πορεία για την Ηράκλεια.

Ο άνεμος και η θάλασσα συνέχισαν να δυναμώνουν μέχρι τις 01:30 της 19^ης Ιανουαρίου. Δύο μίλια πιο πέρα από το Άνεδρο, αφού το πιλοτήριο είχε γεμίσει επικίνδυνα τρεις φορές, γύρισαν και άραξαν στο Άνεδρο. Προσπάθησαν να μπουν σε ένα μικρό όρμο στη νοτιοανατολική πλευρά του νησιού αλλά το κύμα ήταν τόσο βίαιο που για να σώσουν το πλοίο άφησαν την άγκυρα και έφυγαν. Ήταν σκοτάδι και χιόνιζε, έκαναν μικρούς κύκλους και το πρωί κινήθηκαν πιο βόρεια, βρήκαν ένα ασφαλή όρμο και αγκυροβόλησαν με ό,τι είχαν. Ο καιρός τους κράτησε μέχρι το βράδυ της 22^ας Ιανουαρίου όπου, μετά που ανάκτησαν την άγκυρά, φύγανε για την Ηράκλεια.

Στο μισοσκόταδο έξω από την Ενχινούσα (Σχινούσα) πέρασαν από μια πλωτή νάρκη δύο πόδια μακριά. Αγκυροβολήσαν δίπλα στα βράχια στον Άγιο Γεώργιο και κανόνισαν να αποβιβάσουν τον εξοπλισμό για την επιχείρηση «Primer» το επόμενο βράδυ και με μουλάρια να τον στείλουν στο παρατηρητήριο. Στις 18:30 της 24^ης Ιανουαρίου φύγανε για τις Μακάρες, είδαν τον βοσκό Ιωάννη νωρίς της 25^ης που τους είπε ότι δεν υπήρχε ο οδηγός με τη βάρκα για να τους οδηγήσει. Άλλαξαν αγκυροβόλιο δύο φορές λόγω των ισχυρών εναλλασσόμενων ανέμων. Από πάνω τα αεροπλάνα πετούσαν συνέχεια και στις 19:00 φύγανε για το ραντεβού στη Νάξο.

Περιπόλησαν την περιοχή για δύο ώρες, δεν είδαν τίποτα και επέστρεψαν στην Ηράκλεια στις 24:00 της 25^ης Ιανουαρίου. Η κακοκαιρία τους κράτησε εκεί μέχρι στις 18:00 της 31^ης. Πήγαν τον Ταγματάρχη Barker και τον Κώστα της αποστολής «Primer» στο ραντεβού της Νάξου και μετά στις Μακάρες για να δουν αν είχε φτάσει ο οδηγός.

Στις 15:00 την 1^η Φεβρουαρίου έφτασε ο οδηγός, τον ρυμούλκησαν στη Μουτσούνα και επιβίβασαν τους τρεις της αποστολής “Grotesque”. Πήγαν στο ραντεβού, πήραν τον Ταγματάρχη Barker και τον Κώστα και επέστρεψαν στη Μουτσούνα όπου εκφόρτωσαν τα εφόδια και τον εξοπλισμό. Πήραν τον ανθυπολοχαγό Σπύρο Φραγκίσκο και επέστρεψαν στην Ηράκλεια.

Το επόμενο βράδυ στις 2 Φεβρουαρίου πήγαν στην Αντίπαρο και στις 18:00 αποπλεύσαν πίσω στην Ηράκλεια. Στις 22:30 της 4^ης Φεβρουαρίου αναχώρησαν από την Ηράκλεια με ισχυρό Ν.Δ. άνεμο και έπλευσαν για την Αντίπαρο για να επικοινωνήσουν με τον παλιό τους φίλο Μιχάλη.

Ισχυρός ΝΔ άνεμος με βροχή τους κράτησε στην Αντίπαρο μέχρι τις 16:30 της 7^ης Φεβρουαρίου που ξεκίνησαν κάτω από χαμηλά σύννεφα και βροχή για το ακρωτήρι Παλμίδα επί της Μικρασιατικής ακτής όπου φτάσανε στις 04:00 της 8^ης. Συνέχισαν για το Sertoheh, όπου μείνανε μέχρι τις 17:00, και ταξιδεύοντας κατά μήκος της Μικρασιατικής ακτής έφτασαν το Βαθύ της Κύπρου στις 04:00 της 9^ης Φεβρουαρίου. Στις 12:30 της 12^ης έφτασαν στην Πάφο και στις 09:00 της 16^ης στην Αμμόχωστο.

---

WWII – Espionage missions in Cyclades – 7^th

By Manolis Cassotis

Among the 32 documents we found at the National Archives in Kew, London, there is one that refers to the activities of spies in the Cyclades who used the coasts of Asia Minor. They started from Cape Krio, stopped at Syrna in the Karpathian Sea south of Astypalaia and from there went to the Cyclades to carry out their missions.

Syrna

Syrna, which has three good anchorages, was considered one of the safest hiding islands. The best is Saint John in the southwest corner of the island which gives excellent protection from all winds except the N.W. Early warning of its approach is given by the swell of the sea which appears before the wind arrives. In this case, the ship moves around the southern end of the island to the East and goes to the bay of Saint George. In both bays the boats could moor alongside the rocky shores. The third bay, a mile and half north of Saint John’s, is fair from the winds coming from the South, except for the wind coming from the North. The bottom in all three bays is sandy, but near the rocks the caiques can easily tie up. The shepherd and his family were strongly pro-Allies. There was no German observation post, but planes always flew by. From Syrna the spies went to the following hideouts in the Cyclades to carry out their missions.

Adedros

In the southwest corner of Adedros Island is a bay with rocky bottom surrounded by high cliffs where a boat of up to 20 tons could be hidden camouflaged and tied to the rocks. This cove could be used in fair weather. There is water at the southern end of the island which was uninhabited.

Drima

On the island of Drima, in the channel of Antiparos and Drima, there is a small bay overlooking the Amorgos channel suitable for boats up to 20 tons. It has a depth of two fathoms and is sheltered from all winds. The shore area is good and camouflage nets could be attached to the rocks. The shepherd was friendly and could watch and provide them with water.

Heraclea

At the north-eastern end of the island of Heraclea is the spacious bay of Saint George which is protected from the prevailing north-west wind. Fifty yards from the entrance of the bay the boats could tie up alongside the rocks, while the larger boats anchored in the middle of the bay which was deeper. The village is also located in the valley of the gulf. In the northwest corner of the island is the Spilia Cove providing excellent anchorage from all winds, rocks at the northern entrance were ideal for camouflage and are easily seen, even at night.

Makares islets

The Makares islets have good hiding places and for a command center in the north-west corner of the channel of the islets of Prasini and Saint Nicholas where are good moorings on the rocks on land. When the swell was strong, they could move to the southern end of Saint Nicholas, but camouflage was not satisfactory due to the white and yellow sandstone present in the area. There is water in the well a few meters from the stone jetty, the shepherd is friendly but the planes, heading north and south, were flying over it.

Mutsunas

On the south side of the Cape Mutsunas of Naxos are three coves where a boat could hide protected from north or east winds.

Antiparos & Despotiko

To the south of Despotiko islet are coves that are considered safe from the northwest winds. Also, the Sostis Bay to the southeast of Antiparos and the small coves on either side were considered good for camouflage, but the bottom is rocky and has always been occupied by friendly fishermen.

Operation “Grotesque” in the Cyclades

The caique “Armadillo” skippered by Lt. K.J. Mackenzie R.N.V.R., with pilot T. Saita, engineer Sergeant Kirwin, wireless operator Sergeant Haggar and seaman Corporal Evan embarked at Haifa. On board the “Armadillo” was Major Barker as Commanding Officer and a Greek agent. The ship with the equipment left on January 4^th, 1944, for Famagusta where, due to bad weather, arrived at 07:15 on January 7^th and picked up another Greek agent and the supplies for the operation “Grotesque”. The packing of the supplies and the bad weather kept them in Famagusta until 17:00 of January 9^th when they left for Paphos.

From Paphos they went to Vathi in Cyprus and after a second attempt, due to bad weather, they reached Aspromiti on the Asia Minor coast at 15:00 on January 15^th. From there they went to Sertchen where they arrived at 02:30 on the 16^th and passing through Bozukkale met “Saint John” and spoke with them before leaving for Cape Krio where they arrived at 16:00.

At 17:30 of January 16^th they left for Syrna and at 00:30 of the 17^th they docked in the Southwest Gulf, where a fresh N.W. wind kept them until 18:00 of the 18^th and from there set course for Heraclea.

The wind and sea continued to increase until 01:30 of January 19^th. Two miles beyond Anedros, after the cockpit had filled dangerously three times, they turned back to Anedros. They tried to enter a small bay on the south-east side of the island, but the waves were so violent that to save the ship they abandoned the anchor and left. It was dark and snowing, they made little circles, and in the morning, they moved further north where they found a safe cove and anchored with what they had. The weather lasted until the evening of January 22^nd when they recovered the anchor and left for Heraklea.

In the semi-darkness outside Enhinoussa they passed a floating mine two feet away. They anchored off the rocks at Saint George and arranged for the equipment for Operation «Primer» to be landed the following evening and sent by mules to the observation post. At 18:30 of January 24th they left for Makares, they saw the shepherd John early on the 25^th who told them that has not come the guide with the small boat. They changed anchorage twice due to strong alternating winds. The planes were constantly flying overhead and at 19:00 they left for the rendezvous in Naxos.

They patrolled the area for two hours, saw nothing, and returned to Heraclea at 24:00 on January 25^th. Bad weather kept them there until 18:00 on the 31^st. They took Major Barker and Kostas of the “Primer” mission to Naxos for their rendezvous and then sailed to Makares to see if the guide with the boat had arrived.

At 15:00 on February 1^st the guide with the boat arrived. It was towed back to Mutsunas and the three of the “Grotesque” mission were taken aboard. They went to the rendezvous where they picked up Major Barker and Costas and returned to Mutsunas where they unloaded the supplies and equipment. They took second lieutenant Spyros Francis and returned to Heraclea.

The following evening on February 2^nd they went to Antiparos and at 18:00 sailed back to Heraclea. At 22:30 on the 4^th departed from Heraclea with a strong N.W. wind and sailed for Antiparos to talk with their old friend Michael.

A strong SW wind with rain kept them at Antiparos until 16:30 of February 7^th when they started under low cloud and rain for Cape Palmida on the Asia Minor coast arriving at 04:00 on the 8^th. They continued to Sertoheh where they stayed until 17:00, then they continued traveling along the Asia Minor coast until 04:00 of February 9^th when they reached Vathi, Cyprus. At 12:30 on the 12^th they arrived in Paphos and at 09:00 on the 16^th in Famagusta.