Ένας περιηγητής που επισκέφθηκε την Κάρπαθο την αποκαλεί «Μαριοσκέπαστο». Από τις 11 κεντρικές εκκλησίες των χωριών της Καρπάθου, οι οκτώ είναι αφιερωμένες στην Παναγία: Κοίμηση της Θεοτόκου (Απέρι, Μενετές, Πυλές, Όλυμπος), Γενέθλιο της Θεοτόκου (Βωλάδα, Μεσοχώρι), Ευαγγελισμός (Πηγάδια), Ζωοδόχος Πηγή (Διαφάνι). Επίσης, μεταξύ των εκατοντάδων εξωκλησιών και μοναστηριών που υπάρχουν στην Κάρπαθο αρκετές δεκάδες είναι αφιερωμένα στην Παναγία.
Ένα απ’ αυτά τα εξωκλήσια, η Κυρά Παναγιά, που γιορτάζει στα Εννιάμερα της Παναγίας (23 Αυγούστου), βρίσκεται στην περιοχή της Μύλης στην πεδιάδα του αρχαίου Ποσειδίου. Από την αρχαία εποχή αυτή η περιοχή θεωρείτο ιερή όπου εκεί κοντά βρίσκονται οι αρχαίοι τάφοι της Μύλης.
Στο ίδιο μέρος που υπάρχει το σημερινό εξωκλήσι, μέσα στο κτήμα της Καστάναινας, υπήρχε ερειπωμένο εκκλησάκι, αφιερωμένο στην Παναγία. Γύρω στο 1911 η Κυρανιά Γεργατσούλη, από τ’ Απέρι, ξανάκτισε το εκκλησάκι, που λειτούργησε τον ίδιο χρόνο στη Χάρη της. Εκεί δίπλα στο εκκλησάκι υπήρχε νεκροταφείο, όπως και σ’ άλλα μέρη των Πηγαδίων, προτού γίνει το σημερινό νεκροταφείο στον Άγιο Νικόλα. Δέκα πέντε χρόνια μετά από το κτίσιμο της εκκλησίας, έγινε ο τρομερός σεισμός του 1926, έπεσαν ο θόλος και δυο τοίχοι και το ιερό άνοιξε μια πιθαμή και το εκκλησάκι παρέμεινε ερειπωμένο.
Μετά από εννέα χρόνια, η Κυρανιά Γεωργίου Λογοθέτη πήρε πρωτοβουλία και έγραψε στον άνδρα της στην Αβησσυνία, ο οποίος έκαμε έρανο μεταξύ των εκεί Καρπαθίων που απέδωσε 25 λίρες.
Η Κυρανιά συνέχισε τις προσπάθειες της και στην Κάρπαθο και σχημάτισε επιτροπή από τις Μαρία Νικήτα Λυριστάκη, Ευδοξία Αριστείδη Νικολαΐδη και Ευδοξία Βασιλείου Τρεμπέλλα. Η επιτροπή έκαμε έρανο που απέδωσε ένα σεβαστό χρηματικό ποσό. Εργολάβος για την επιδιόρθωση της εκκλησίας ήταν ο Πολυχρόνης Χαλκιάς, το δε τέμπλο κατασκεύασε ο Βαγγέλης Ζερβουδάκης.
Στα εγκαίνια ο μητροπολίτης Γερμανός κατέβηκε από το Απέρι και τέλεσε την θεία λειτουργία. Παλαιότερα οι προσκυνητές ήταν οι Απερίτες πού’χαν στάβλους ένα γύρω και μερικοί Πηγαδιώτες που κατάγονταν από το Απέρι. Με τον καιρό ερχόντουσαν πιο πολλοί Πηγαδιώτες και λιγόστευαν οι Απερίτες γιατί προτιμούσαν την Κυρά Παναγιά στον Μερτώνα και στην Βλύα που γιόρταζαν την ίδια μέρα. Τα πρώτα χρόνια πριν και μετά τον πόλεμο όλοι σχεδόν οι Πηγαδιώτες πήγαιναν στο πανηγύρι της Παναγίας, όπου γινόταν λειτουργία και ακολουθούσε αρτοκλασία. Οι γυναίκες που είχαν στάβλους και αμπέλια στην περιοχή έφερναν και κερνούσαν σύκα, σταφύλια και άλλα φρούτα της εποχής.
Καινούργια Εποχή
Τα τελευταία χρόνια άρχισε να αναβαθμίζεται η εκκλησία και το πανηγύρι. Η Κυρανιά, τελευταία κτήτορας, παραχώρησε το εκκλησάκι στην Βαγγελίστρα και η οικογένεια του Γιώργου και Μαριγούλας (κόρη της Κυρανιάς) Πρωτόπαπα έφτιαξαν καινούργιο τέμπλο, που φιλοτέχνησε ο ξυλογλύπτης Ιωάννης Ρουσάκης, και αντικατέστησαν τις εικόνες. Η Μαρίκα Ανδρέα Λάμπρου έφτιαξε καινούργια ξυλόγλυπτη πόρτα, η Ειρήνη Ιωάννη Λογοθέτη παραχώρησε μέρος του κτήματος της για να γίνει η πλάτυνση του δρόμου και parking για την εκκλησία, και η εκκλησιαστική επιτροπή έφτιαξε αποχωρητήρια και αποθήκη για τις ανάγκες του μοναστηριού.
Με τον καιρό εξελίχθηκε το πανηγύρι, και εκτός από τα σύκα και τα σταφύλια η κάθε νοικοκυρά φέρνει γλυκά και μεζέδες και τα τελευταία χρόνια, για ένα διάστημα, γινόταν Καρπάθικο τραπέζι με χοιρινό κοκκινιστό, πιλάφι και σαλάτα.
Από το 2006 το πανηγύρι γίνεται και πάλι με μεζέδες, γλυκά, φρούτα και αναψυκτικά που φέρνουν οι προσκυνητές. Πολλές φορές ακολουθεί Καρπάθικο παραδοσιακό γλέντι με λύρες, λαούτα και μαντινάδες που θυμίζουν χρόνια περασμένα.
Στις 3 Ιουνίου, όπως φαίνεται από αμέλεια, το εξωκλήσι πήρε φωτιά προξενώντας μεγάλη καταστροφή και αμέσως κινητοποιήθηκε η Μητρόπολη και η εκκλησία της Βαγγελίστρας, προς αποκατάσταση των ζημιών. Σε αυτή την προσπάθεια, όπως έχει καθιερωθεί, αναμένεται να δώσουν τον παρόν και οι απόδημοι Καρπάθιοι. Στον πάνω από ένα αιώνα ζωής και δράσης, οι Καρπαθιακοί σύλλογοι της Αμερικής διέθεσαν εκατομμύρια δολάρια, κυρίως, για την οικοδόμηση εκκλησιών και σχολείων. Έτσι και τώρα, που η Παναγία «ζητά» την βοήθεια τους, πιστεύουμε ότι ο «Ποσειδών», τα μέλη και οι φίλοι του θα ανταποκριθούν όπως πάντοτε.
Virgin Mary in Karpathos was burned down – She “asks” for help the Karpathian in America
By Manolis Cassotis
A traveler who visited Karpathos calls it “Marioskepasto” (under the protection of the Holy Mother. Of the 11 central churches of the villages of Karpathos, eight are dedicated to the Virgin Mary: Dormition of the Virgin Mary (Aperi, Menetes, Pyles, Olympos), Nativity of the Virgin Mary (Volada, Mesochori), Annunciation (Pigadia), Spring of Life (Diafani). Also, among the hundreds of chapels and monasteries that exist in Karpathos, several dozen are dedicated to the Virgin Mary.
One of these chapels, Kyra Panagia, celebrated during the Novena of the Virgin Mary (August 23), is in Myli in the plain of ancient Poseidion. Since ancient times, this area was considered sacred, with the ancient tombs of Myli located nearby.
In the same place where the current chapel is located, within Kastanenas’ estate, there was a ruined chapel, dedicated to the Virgin Mary. Around 1911, Kyrania Gergatsouli, from Aperi, rebuilt the chapel, which functioned the same year in her Grace. There, next to the chapel was a cemetery, as in other parts of Pigadia, before the current cemetery in Saint Nicholas was built. Fifteen years after the construction of the church, the terrible earthquake of 1926 occurred, the dome and two walls fell, and the sanctuary opened a little and the chapel remained in ruins.
After nine years, Kyrania George Logothetis took the initiative and wrote to her husband in Abyssinia, who organized a fundraiser among the Karpathians there that yielded 25 British gold pounds. Kyrania continued her efforts in Karpathos and formed a committee with Maria Nikita Lyristaki, Eudoxia Aristidi Nikolaidi and Eudoxia Vasiliou Trembella. The committee organized a fundraiser that yielded a respectable amount of money. The contractor for the repair of the church was Polychronis Halkias, and the iconostasis was built by Vangelis Zervoudakis.
At the inauguration, Metropolitan Germanos came down from Aperi and celebrated the divine service. In the past, the pilgrims were Aperitans who had properties and stables nearby and some Pigadiotans who came from Aperi. Over time, more Pigadiotans came and the Aperitans became fewer because they preferred the Virgin Mary in Mertona and Vlya, which were celebrated on the same day. In the first years before and after the war, almost all Pigadiotans went to the feast of the Virgin Mary, where a service was held and “artoklasia”. The women who had stables and fruit yards in the area brought and treated the attendants with figs, grapes and other seasonal fruits.
New Era
In recent years, the church and the festival have begun to be upgraded. Kyrania, the last owner, gave the chapel to Vagelistra and the family of George and Marigoula (Kyrania’s daughter) Protopapa built a new iconostasis, crafted by the woodcarver John Rousakis, and replaced the icons. Marika Andrea Lambrou built a new wood-carved door, Irini John Logothetis gave part of her property to widen the road and provide parking for the church, and the ecclesiastical committee, built toilets and a warehouse for the needs of the monastery.
Over time, the festival evolved, and in addition to figs and grapes, each housewife brings sweets and appetizers, and in recent years, for a while, were served braised pork, pilaf and salad. Since 2006, the festival has been held again with appetizers, sweets, fruits and refreshments brought by the pilgrims. It is often followed by a traditional Karpathian feast with lyres, lutes and mantinades that recall years gone by.
On June 3, apparently due to negligence, the chapel caught fire, causing great destruction, and the Metropolis and the church of Vangelistra were immediately mobilized to repair the damage. In this effort, as has been established, the Karpathians abroad are also expected to contribute. In over a century of life and activity, the Karpathian societies in America have allocated millions of dollars, mainly for the construction of churches and schools. So now, when the Virgin Mary “asks” for their help, we believe that “Poseidon”, its members and friends, will respond as always.
