Με αυτό το 4ο δημοσίευμα συμπληρώνουμε την καταγραφή των αποδράσεων από τα Ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως το διηγήθηκε η Ειρήνη Εμμ. Νιοτή στον Γιάννη Κασσώτη πριν από25 χρόνια.
Τον Δεκέμβριο του 1936, η Ιταλική Κυβέρνηση αντικατάστησε τον πολιτικό διοικητή της Δωδεκανήσου Mario Lago με πολιτικό και στρατιωτικό διοικητή τον Cesare De Vecchi ένα από τους τετράρχες του Φασισμού και η κατάσταση στα Δωδεκάνησα χειροτέρευσε.
O Antico
Μόλις ανέλαβε ο De Vecchi διόρισε διοικητή (Delegator di Governo) της Καρπάθου τον Antico, προσωπικό του φίλο και μέλος του Φασιστικού Κόμματος. O Antico, πρώην αξιωματικός του ιταλικού στρατού, φορούσε στολή αξιωματικού του ιππικού με στιβάνια και σπιρούνια. Οι μπότες του γυάλιζαν, το σπαθί του κρεμόταν αριστερά στη μέση του. Οι γροθιές ήταν πάντα κοντά στους γοφούς του και στη δεξιά χούφτα του έσφιγγε το μαστίγιο. Όταν περπατούσε στο δρόμο είχε μαζί του ένα λυκόσκυλο που πήγαινε δυο-τρία μέτρα μπροστά του. Ήταν σκληρός και αλαζονικός και είχε ύφος υπεροπτικό.
Στους Καρπάθιους συμπεριφερόταν σκαιά, οι αυθαίρετες διαταγές και αποφάσεις του ήταν νόμος απαραβίαστος. Για ασήμαντες αφορμές έβαζε δυσβάστακτα πρόστιμα σε φτωχούς βιοπαλαιστές. Έπιανε όσους υποψιαζόταν πως ξεσήκωναν το λαό και τους αφαιρούσε τις επαγγελματικές τους άδειες. Άλλους απέλαυνε ή έστελνε σε εξορία και πολλές φορές στη φυλακή. Κάποτε για ασήμαντη αιτία συνέλαβε τον Μανώλη Γεωργίου Νιοτή και τον έστειλε σιδηροδέσμιο στην Ρόδο.
Μετά την επιστροφή του από την Ρόδο, ο Μανώλης Νιοτής άρχισε να σκέπτεται και να σχεδιάζει να δραπετεύσει από τα Ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα και τις πιέσεις των Ιταλών που άρχισαν να αυξάνονται με την εμφάνιση του Antico. Απόφαση πολύ δύσκολη, ήταν παντρεμένος με τέσσερα παιδιά, το μεγαλύτερο η Ειρήνη ήταν 12 ετών.
Δεύτερη λύση δεν υπήρχε. Ξεκινώντας από το Τρίστομο, θα έπαιρνε την βάρκα του με την γυναίκα του και τα παιδιά τους και θα πήγαινε στην Κρήτη. Στο μεταξύ σαν το έμαθε η πεθερά του αναστατώθηκε που θα έβαζε σε τόσο κίνδυνο όχι μόνο τον εαυτό του αλλά την γυναίκα του και τα ανήλικα παιδιά τους, και ενημέρωσε τους Ιταλούς.
Ξεσηκώθηκε ο Antico και επίταξε τα καΐκια του Στέλιου Φαρμακίδη και του Γιώργου Πρωτόπαπα, να ψάχνουν από το Παρασπόρι μέχρι τον όρμο της Αγίας Ειρήνης, αλλά ο Νιοτής ήταν κριμένος μέσα στην βάρκα πίσω από κάτι βράχια και δεν φαινόταν πουθενά.
Μετά από αρκετό ψάξιμο τα δυο καΐκια χωριστήκαν, οι Ιταλοί τελωνιακοί μετακόμισαν από το καΐκι του Φαρμακίδη στου Πρωτόπαπα και στράφηκαν βόρεια, και διέταξαν τον Φαρμακίδη να πάει νότια ψάχνοντας για τον Νιοτή.
Ο Φαρμακίδης σαν έμπειρος ναυτικός σταμάτησε την μηχανή, και ο Νιοτής νομίζοντας ότι έφυγαν τα καΐκια βγήκε από τον κρυψώνα του. Ο Φαρμακίδης προσπάθησε να τον αποτρέψει από την παράτολμη απόφαση, αλλά όταν είδε ότι ήταν αμετάπειστος του έδωσε οδηγίες πως να πάει στην Κάσο και απ’ εκεί στην Κρήτη.
Όταν ο Νιοτής έφτασε στ’ Αρμάθια συνάντησε δυο βοσκούς που ήταν επιφυλακτικοί νομίζοντας ότι οι Ιταλοί τους έστησαν κάποιο κόλπο. Αλλά όταν είδαν τα παιδιά πείστηκαν και του έδωσαν νερό και ότι άλλο τους ζήτησε, και αυτός τους πρόσφερε σκάρους.
Ευτυχώς φύσηξε ο Λεβάντης από την Ανατολή, ο Νιοτής ύψωσε το πανί της βάρκας και συνέχισε το ταξίδι του για την Κρήτη, και όταν έφτασε στον Κάβο Σίδερο αντί για να πάει στην Σητεία που ήταν πιο κοντά, εκμεταλλευόμενος τον ευνοϊκό άνεμο συνέχισε για τον Άγιο Νικόλαο.
Στην Κρήτη έπιασε δουλειά, εκτός από ψαράς ήταν και οικοδόμος. Απέκτησαν άλλα τέσσερα παιδιά, αργότερα η γυναίκα του πέθανε και είχε να αντιμετωπίσει προβλήματα μεγαλώνοντας οκτώ παιδιά. Αλλά ποτέ του δεν μετάνιωσε για την μεγάλη και δύσκολη απόφαση που πήρε, να απόδραση για να αποφύγει τις πιέσεις των Ιταλών και ιδιαίτερα του Antico.
WWII escapes from the Italian-occupied Dodecanese – 4th
By Manolis Cassotis
With this 4th article, we conclude the recording of escapes from the Italian-occupied Dodecanese during WWII, as narrated by Irini Emm. Nioti to John Cassotis 25 years ago.
In December 1936, the Italian Government replaced the political governor of the Dodecanese Mario Lago with the political and military commander Cesare De Vecchi one of the four leaders of Fascism and the situation in the Dodecanese worsened.
Antico
As soon as De Vecchi took office he appointed Antico, his friend and member of the Fascist Party, as governor (Delegator di Governo) of Karpathos. Antico, a former officer in the Italian army, wore a cavalry officer’s uniform complete with boots and spurs. His boots were shining, his sword hung to the left of his waist. His fists were always close to his hips, and in his right fist he clutched a whip. When he was walking on the streets he had a wolf dog with him walking two or three meters in front of him. He was cruel and arrogant and had a haughty air.
He treated the Karpathians terribly, his arbitrary orders and decisions were an inviolable law. For trifling reasons he imposed unaffordable fines on poor bio wrestlers. He caught those he suspected of stirring up the people and took away their working licenses. Others he arrested or sent into exile and many times to prison. Once, for a trivial reason, he arrested Manolis George Niotis and sent him to Rhodes in iron bonds.
After his return from Rhodes, Manolis Niotis began to think and plan to escape from the Italian-occupied Dodecanese and avoid the pressures of the Italians that began to increase with the appearance of Antico. A very difficult decision, he was married with four children, the eldest, Irene, was 12 years old.
There was no second option. Starting from Tristomo, he would take his rowboat with his wife and their children to go to Crete. In the meantime, when his mother-in-law found out she got upset. She could not accept that he would put, not only himself, his wife and their minor children in such danger and informed the Italians.
Antico got excited and ordered Stelios Farmakidis’ and George Protopapas’ boats to search from Paraspori to the bay of Saint Irini, but Niotis was hiding with his boat behind some rocks and was nowhere to be seen.
After much searching the two boats separated, the Italian customs officers moved from Farmakidis’ to Protopapa’s boat and turned north and ordered Farmakidis to go south looking for Niotis.
Farmakidis, an experienced sailor, stopped the engine, and Niotis, thinking that the boats had left, came out of his hiding place. Farmakidis tried to dissuade him from the rash decision, but when he saw that he was unconvinced he gave him instructions on how to go to Kasos and from there to Crete.
When Niotis arrived in Armathia he met two shepherds who were wary, thinking that the Italians had set up a trick on them. But when they saw the children, they were persuaded and gave him water and whatever else he asked of them, and he offered them fish.
Fortunately, the Levant blew from the East, Niotis raised the sail and continued his journey to Crete, and when he reached Cape Sidero, instead of going to Sitia which was closer, taking advantage of the favorable wind he continued to Saint Nicholas.
He got a job in Crete, besides being a fisherman, he was also a construction worker. They had four more children, later his wife died, and he had to face problems raising eight children. But he never regretted the big and difficult decision he made, to escape and avoid the pressures of the Italians and especially Antico’s.
