Γράφει ο Δρ. Νίκος Αλεξίου *
Η Διεθνής Ημέρα Μουσείων (International Museum Day – IMD) είναι μια διεθνής ημέρα που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις ή γύρω από τις 18 Μαΐου και συντονίζεται από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM). Η εκδήλωση επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριμένο θέμα, το οποίο αλλάζει κάθε χρόνο, αντανακλώντας ένα σχετικό ζήτημα ή πρόκληση που αντιμετωπίζουν τα μουσεία παγκοσμίως.
Η IMD προσφέρει την ευκαιρία στους επαγγελματίες των μουσείων να έρθουν σε επαφή με το κοινό, να το ενημερώσουν για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα μουσεία και να ευαισθητοποιήσουν την κοινωνία σχετικά με τον ρόλο των μουσείων στην ανάπτυξή της. Προωθεί επίσης τον διάλογο μεταξύ των επαγγελματιών των μουσείων.
Η πρώτη Διεθνής Ημέρα Μουσείων πραγματοποιήθηκε το 1977, «με σκοπό την περαιτέρω ενοποίηση των δημιουργικών φιλοδοξιών και προσπαθειών των μουσείων και την προσέλκυση της προσοχής του παγκόσμιου κοινού στη δραστηριότητά τους.»
Κάθε χρόνο, τα μουσεία προσκαλούνται να συμμετάσχουν στην IMD για την προώθηση του ρόλου των μουσείων παγκοσμίως. Αυτό γίνεται μέσω εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το ετήσιο θέμα. Το πρώτο επίσημο θεματικό έτος υιοθετήθηκε το 1992. Μέχρι τώρα πάνω από 35.000 μουσεία από 140 χώρες συμμετέχουν στη Διεθνή Ημέρα Μουσείων.
Το θέμα για την εφετινή χρονιά 2025, είναι «Το Μέλλον των Μουσείων σε Ραγδαία Μεταβαλλόμενες Κοινότητες», και πιστεύω ό,τι είναι εξαιρετικά επίκαιρo για την Ελληνοαμερικανική κοινότητα, καθώς βιώνει μια τεράστια δημογραφική αλλαγή: οι μετανάστες πρώτης γενιάς είναι πλέον πολύ λιγότεροι από τους Ελληνοαμερικανούς που έχουν γεννηθεί στην Αμερική.
Σε ένα πρώτο επίπεδο, η δημογραφική αλλαγή επηρεάζει την κοινότητα γιατί δημιουργεί νέες ανάγκες και προσεγγίσεις. Όλοι οι θεσμοί και οι φορείς καλούνται να προσαρμοστούν ώστε να απευθύνονται σε ένα κοινό που δεν έχει βιωματική σχέση με τη μετανάστευση ή την Ελλάδα, αλλά αναζητά τρόπους να κατανοήσει και να συνδεθεί με την πολιτιστική του κληρονομιά. Αυτό σημαίνει περισσότερη έμφαση σε διαδραστικές εκθέσεις, προγράμματα για παιδιά και εφήβους και δράσεις που ενισχύουν τον διάλογο για την ταυτότητα και το μέλλον της κοινότητας.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η δημογραφική αλλαγή κάνει ακόμα πιο περίπλοκη τη διατήρηση της γλώσσας και των παραδόσεων. Με λιγότερους φυσικούς ομιλητές της ελληνικής, η διατήρηση της γλώσσας γίνεται πιο δύσκολη, ενώ οι παραδόσεις κινδυνεύουν να ξεχαστούν. Να σημειώσουμε ό,τι τα μουσεία μπορούν να λειτουργήσουν ως ζωντανοί φορείς μετάδοσης της πολιτιστικής κληρονομιάς, προσφέροντας εργαστήρια, μαθήματα, και εκδηλώσεις που ενισχύουν τη χρήση της γλώσσας και την κατανόηση των εθίμων.
Τέλος, σε ένα τρίτο επίπεδο η δημογραφική αλλαγή δημιουργεί την επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης της συλλογικής μνήμης. Καθώς οι μνήμες της μετανάστευσης εξασθενούν, η καταγραφή και διατήρηση προφορικών μαρτυριών, φωτογραφιών και προσωπικών ιστοριών γίνεται πιο επείγουσα. Τα μουσεία μπορούν να λειτουργήσουν ως αρχεία συλλογικής μνήμης, διασφαλίζοντας ότι οι εμπειρίες των προηγούμενων γενεών δεν θα χαθούν.
Η συμβολή του Hellenic American Project (HAP) του Queens College στη μετάβαση της Ελληνοαμερικανικής κοινότητας
Το Hellenic American Project (HAP) του Queens College, CUNY, αποτελεί έναν μοναδικό θεσμό που διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη διαχείριση της μετάβασης της Ελληνοαμερικανικής κοινότητας στη νέα δημογραφική πραγματικότητα. Η συμβολή του HAP είναι πολυεπίπεδη και άμεσα συνδεδεμένη με τις ανάγκες και τις προκλήσεις που φέρνει η μείωση του αριθμού των μεταναστών πρώτης γενιάς και η αύξηση των Ελληνοαμερικανών δεύτερης και τρίτης γενιάς.
1. Τεκμηρίωση και διατήρηση της συλλογικής μνήμης
Το HAP λειτουργεί ως ερευνητικό κέντρο, αρχείο, βιβλιοθήκη, μουσείο και χώρος εκδηλώσεων, με στόχο τη δημιουργία μιας αδιάσπαστης αφήγησης της Ελληνοαμερικανικής εμπειρίας από το 1900 μέχρι σήμερα. Μέσα από τη συλλογή, καταγραφή και ψηφιοποίηση αρχειακού υλικού, βιβλίων, φωτογραφιών, προσωπικών μαρτυριών και αντικειμένων, το HAP διασφαλίζει ότι η μνήμη και η ιστορία της κοινότητας δεν θα χαθούν με τη σταδιακή απομάκρυνση της πρώτης γενιάς μεταναστών.
2. Καταγραφή προφορικών μαρτυριών και γενεαλογικών ιστοριών
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συλλογή προφορικών ιστοριών από όλες τις γενιές Ελληνοαμερικανών, ώστε να καταγραφεί η μετάβαση της ταυτότητας και της εμπειρίας από τη μετανάστευση στη διασπορά. Αυτές οι μαρτυρίες αποτελούν πολύτιμο υλικό για την κατανόηση της διατήρησης ή της μεταβολής της εθνοτικής ταυτότητας, των αξιών και των δεσμών με την Ελλάδα.
3. Εκπαιδευτικός και ερευνητικός ρόλος
Το HAP προσφέρει πρόσβαση σε μια μοναδική βιβλιοθήκη (Argonauts Library) με πάνω από 3.000 τόμους που αφορούν την Ελληνοαμερικανική εμπειρία, ενώ πολλά έργα και αρχεία ψηφιοποιούνται για να είναι προσβάσιμα στις επόμενες γενιές.
Παράλληλα, το HAP οργανώνει επιστημονικά συνέδρια, εκθέσεις, και πολιτιστικά γεγονότα που ενισχύουν τη γνώση και το ενδιαφέρον για την ιστορία και τον πολιτισμό της κοινότητας.
4. Εστίαση στις νέες γενιές και τη διαμόρφωση ταυτότητας
Καθώς η κοινότητα μεταβαίνει σε μια νέα φάση, το HAP εστιάζει στη μελέτη του βαθμού εθνοτικής προσκόλλησης των δεύτερης και τρίτης γενιάς Ελληνοαμερικανών, συμβάλλοντας στην κατανόηση του πώς διαμορφώνεται η ταυτότητα σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Η καταγραφή αυτών των αλλαγών είναι σημαντική για τη χάραξη στρατηγικών διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
5. Ανοιχτή πρόσβαση και συμμετοχή της κοινότητας
Το HAP ενθαρρύνει τη δωρεά αρχείων και αντικειμένων από μέλη της κοινότητας και διασφαλίζει ότι το υλικό είναι προσβάσιμο στο ευρύ κοινό, ενισχύοντας τη συμμετοχή και την αίσθηση του ανήκειν.
Το Hellenic American Project του Queens College αποτελεί πρότυπο φορέα που συνδυάζει την επιστημονική έρευνα, την εκπαίδευση, την πολιτιστική δράση και τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης, στηρίζοντας την Ελληνοαμερικανική κοινότητα στη μετάβασή της προς ένα νέο, πολυπολιτισμικό και δια-γενεακό μέλλον.
Επίσης, το Hellenic American Project (HAP), Queens College, CUNY, αδεικνύοντας την ελληνοαμερικανική εμπειρία, συμβάλει σε ευρύτερους διαλόγους γύρω από τη φυλή, τη μετανάστευση και την ταυτότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Όπως προτείνουν μελετητές, τα μουσεία ευρωπαϊκής-αμερικανικής εθνοτικής καταγωγής μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στην αντιμετώπιση ευρύτερων κοινωνικών ζητημάτων, συμμετέχοντας σε δια-εθνοτικούς και δια-φυλετικούς διαλόγους. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο εμπλουτίζει τη θεματολογία του HAP, αλλά συμβάλλει στην καταπολέμηση στερεοτύπων και στην προώθηση της κατανόησης μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων.
Τα εθνοτικά και μεταναστευτικά μουσεία είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση των ιστοριών και των συνεισφορών των ποικίλων κοινοτήτων της Αμερικής. Το Hellenic American Project καλύπτει ένα σημαντικό κενό, διασφαλίζοντας ότι η ελληνοαμερικανική εμπειρία αναγνωρίζεται, γιορτάζεται και ενσωματώνεται στη συλλογική μνήμη της πόλης και του έθνους. Με αυτόν τον τρόπο, δεν τιμούσε μόνο το παρελθόν, αλλά δημιουργούνται και γέφυρες κατανόησης για το μέλλον.
www.hapsoc.org Επισκεφθείτε το – Ενισχύστε το.
Ο Δρ. Νίκος Αλεξίου είναι καθηγητής Κοινωνιολόγος του Κολεγίου του Κουίνς και συνάμα ιδρυτής και διευθυντής του ερευνητικού κέντρου Hellenic American Project (HAP). Είναι ταυτόχρονα ποιητής και πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
.){kind=link}