ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. Η είδηση για την παραίτηση του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, κ. Άνθιμου, που αναρτήσαμε προ δύο περίπου εβδομάδων, κέντρισε το ενδιαφέρον του αναγνωστικού μας κοινού αφ ενός μεν διότι πρόκειται περί ενός σπάνιου γεγονότος, αφ ετέρου δε διότι η Θεσσαλονίκη συγκαταλέγεται στις Μητροπόλεις των λεγόμενων «Νέων Χωρών».
Ο ιατρός Νικόλαος Τσιράκογλου, από το Newtown Square της Πενσιλβάνιας έθεσε ευθέως το ερώτημα εάν ο διορισμός ενός Μητροπολίτου των Νέων Χωρών, όπως της Θεσσαλονίκης, που υπάγονται στο Πατριαρχείο χρειάζεται και τυπική έγκριση όπως ο Πατριάρχης, από την Νομαρχία Κωνσταντινουπόλεως;
«Ο μόλις παραιτηθείς Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος, όταν προ 19 περίπου ετών είχε μετατεθεί από Αλεξανδρούπολη στην Θεσσαλονίκη είχε λάβει τυπική έγκριση από την Νομαρχία Κωνσταντινουπόλεως. Μία απάντηση ενός ειδικού θα είναι ευπρόσδεκτη», ανέφερε ο Δρ. Ν. Τσιράκογλου.
Ο αναπληρωτής καθηγητής και συνάμα αναπληρωτής Διευθυντής Παιδείας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής, π. Γρηγόριος Σταμκόπουλος προθυμοποιήθηκε να απαντήσει στο καίριο και εύλογο ερώτημα του αναγνώστη μας και να διαφωτίσει το ευρύτερο κοινό.
Παραθέτουμε το πλήρες κείμενο της απάντησης του πρωτοπρεσβύτερου του Οικουμενικού Θρόνου, π. Γρηγορίου Σταμκόπουλου με τίτλο «Περί της εκλογής του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης»
Η εκλογή του εκάστοτε Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, όπως και οι εκλογές όλων των Μητροπολιτών των Μητροπόλεων των λεγομένων «Νέων Χωρών», γίνονται σύμφωνα με τα όσα ορίζει η Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη: «Περὶ τῆς διοικήσεως τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν» της 4ης Σεπτεμβρίου 1928. Η πράξη αυτή, η οποία έχει δέκα όρους δείχνει το μεγαλείο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο προκειμένου να εξυπηρετεί τις ανάγκες της Εκκλησίας μεταβάλει τα διοικητικά όρια του πληρώματος της Εκκλησίας εις βάρος του. Έτσι το 1928 με υπογραφή του Οικουμενικού Πατριάρχη Βασιλείου του Β᾽, το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκδίδει την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη όπου αποφασίζεται ότι η διοικητική μέριμνα των Μητροπόλεων από την Ήπειρο, τη Μακεδονία, τη Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου, οι οποίες μετά τους Βαλκανικούς πολέμους προσαρτήθηκαν στο Ελληνικό Κράτος, δίνεται στην Εκκλησία της Ελλάδος. Το ίδιο έτος «εγκρίνεται» με νόμο του κράτους με τον τίτλο «Περί ἐκκλησιαστικής διοικήσεως τῶν ἐν ταῖς Νέαις Χώραις τῆς Ἑλλάδος Μητροπόλεων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου».
Αυτή η πράξη περιγράφει λεπτομερώς τη διαδικασία εκλογής των Μητροπολιτών. Συγκεκριμένα στον πέμπτο όρο της πράξεως αναφέρεται το εξής:
«Οἱ τῶν ἐν Ἑλλάδι Ἐπαρχιῶν τοῦ Πατριαρχικοῦ Θρόνου ἀρχιερεῖς ἐκλέγονται ἐφεξῆς καί ἀποκαθίστανται εἰς τάς οἰκείας ἔδρας καθ̓ ὅν τρόπον καί σύστημα καί οἱ τῆς Ὀρθοδόξου Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἐπί τῇ βάσει καταλόγου ἐκλεξίμων, συντεταγμένου ὑπό τῆς ἐν Ἀθήναις Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί ἐγκεκριμένου ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, δικαιουμένου καί τούτου ὑποδεικνύειν ὑποψηφίους, ἀπαγορευομένων τῶν ἀρχιερατικῶν μεταθέσεων ἀπό ἐπαρχίας εἰς ἐπαρχίαν.
Προσωρινῶς μόνον τό γε νῦν, ἐφ̓ ὅσον εἰσέτι ὑπάρχουσιν ἐν Ἑλλάδι διαθέσιμοι πρόσφυγες ἀρχιερεῖς, ἡ πλήρωσις χηρευούσης τινός μονίμου Μητροπόλεως τῆς περιοχῆς τοῦ ἐν Ἑλλάδι Πατριαρχικοῦ κλίματος δύναται διενεργείσθαι, ἀποφάσει τῆς ἐν Ἀθήναις Ἱερᾶς Συνόδου, δἰ ἀποκαταστάσεως τινός ἐκ τῶν προσφύγων τούτων ἀρχιερέων, ἤ διά διορισμοῦ τινός ἐκ τῶν ἤδη ὑπαρχόντων βοηθῶν Ἐπισκόπων, ὧν ὁ θεσμός ἐφεξῆς καταργεῖται».
Στον όρο αυτό έχουμε δύο τινά. Ότι πριν από την εκλογή του αρχιερέως, ο κατάλογος εγκρίνεται από τον Οικουμενικό Πατριάρχη και ότι απαγορεύονται οι αρχιερατικές μεταθέσεις από επαρχία σε επαρχία για όλες τις Μητροπόλεις των Νέων Χωρών.
Το ότι ο κατάλογος εγκρίνεται από τον Πατριάρχη σημαίνει ότι ο Πατριάρχης (και όχι ο Νομάρχης Κωνσταντινουπόλεως όπως ανακριβώς αναφέρει ο αναγνώστης σας) έχει το δικαίωμα να διαγράφει ή να προσθέτει υποψηφίους.
Το ότι ο όρος απαγορεύει το μεταθετό σημαίνει ότι δεν μπορεί να τοποθετηθεί Μητροπολίτης στην χηρεύουσα Μητρόπολη με μετάθεση από άλλη Μητρόπολη της Εκκλησίας της Ελλάδος ή των Νέων Χωρών. Εδώ βέβαια ανακύπτει το ερώτημα, πως έγινε Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος από Αλεξανδρουπόλεως το 2004;
Το ίδιο συνέβη με την εκλογή δια μεταθέσεως του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμωνος του Β᾽ (Χρυσοφάκη) από Σάμου και Ικαρίας το 1974 και του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμωνος του Α᾽ (Παπαγεωργίου) από Εδέσσης το 1951. Επίσης έχουμε και άλλα παραδείγματα μεταθέσεων όπως του Μητροπολίτη Πατρών Νικοδήμου (Βαλληνδρά) από Ζιχνών και Νευροκοπίου (εδώ η μετάθεση γίνεται από Μητρόπολη των Νέων Χωρών στην Εκκλησία της Ελλάδος).
Η απάντηση στο εύλογο ερώτημα βρίσκεται ότι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ζητήθηκε ειδική άδεια από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο ως εκδότης της Πράξης του 1928 μπορεί να την τροποποιεί προσωρινώς. Σε κάποιες περιπτώσεις η άδεια δε ζητήθηκε από την Εκκλησία της Ελλάδος οπότε είτε λόγω του πολλάκις εμπερίστατου Οικουμενικού Πατριαρχείου στο εχθρικό περιβάλλον όπου ευρίσκεται, η εκλογή δια μεταθέσεως έγινε σιωπηλώς, είτε όπως στην περίπτωση του εκλογής του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Ανθίμου το 2004 και των γεγονότων της τότε αντιπαράθεσης του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου με το Οικουμενικό Πατριαρχείο για τη μη τήρηση της πράξης του 1928, έγινε αποδεκτή η μετάθεση του από Αλεξανδρουπόλεως Ανθίμου στη Θεσσαλονίκη από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, αλλά μετά από αποστολή επίσημης επιστολής συγγνώμης από την Εκκλησία της Ελλάδος και επαναβεβαίωσης από αυτής της ακριβούς τηρήσεως των όρων της πράξης του 1928.
Να αναφερθεί εδώ και το παράδειγμα της αρνήσεως από το Πατριαρχείο της πιθανούς μεταθέσεως του Μητροπολίτου Ζιχνών και Νευροκοπίου Ιεροθέου στη Μητρόπολη Μεγάρων και Σαλαμίνος το 2014.
Στον ίδιο πέμπτο όρο της πράξεως ορίζεται η κατάργηση του θεσμού των βοηθών επισκόπων, μια απόφαση, την οποία το Πατριαρχείο την αναιρεί με νέα απόφαση που πάρθηκε κατά την τελευταία συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου του τον περασμένο Ιούλιο.
Ελπίζω με τα παραπάνω να διασαφηνίσθηκε επαρκώς η απορία του αγαπητού αναγνώστη σας.
Γρηγόριος-Τηλέμαχος Σταμκόπουλος, αναπλ. καθ., Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου
Διαβάστε επίσης: https://www.anamniseis.net/paretithike-o-mitropolitis-thessalonikis-anthimos/
