Γράφει ο Κώστας Βέργος*, **,
Στις 26 Δεκεμβρίου 1991, η Σοβιετική Ένωση υπέστειλε οριστικά την 74χρονη κόκκινη σημαία. Την ίδια χρονιά, λίγους μήνες πριν, οι δύο Γερμανίες, Ανατολική και Δυτική, είχαν ενωθεί εις σάρκα μία, με προηγηθείσα την έγκριση της Μόσχας ως νικήτριας του Β’ Π.Π. Η ένωση των δύο Γερμανιών γίνηκε υπό έναν όρο, λέει σήμερα η ρωσική ηγεσία: τη μη επέκταση του ΝΑΤΟ ανατολικώς. Οι Δυτικοί ισχυρίζονται ότι ποτέ δεν υπήρξε τέτοια δέσμευση.
Ενδιαφέρον είναι ότι τη δυτική αφήγηση αμφισβητεί ο τελευταίος Αμερικανός πρέσβης στη Σοβιετική Ένωση, Τζακ Μάτλοκ. Ο κ. Μάτλοκ έχει επανειλημμένα δηλώσει (ακόμη και με κατάθεση στην αμερικανική Γερουσία) ότι Μπους και Μπέικερ διαβεβαίωναν τότε πως δεν θα ενοχλούσαν τον πρώην εχθρό, και τώρα φίλο, με διεύρυνση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας προς Ανατολάς.
Ο φόβος των Ρώσων σήμερα δεν αφορά τόσο την αδύνατη Ουκρανία μέσα στο ΝΑΤΟ (όπως διατείνονται πονηρά κάποιοι στις ΗΠΑ) όσο το δυνατό ΝΑΤΟ μέσα στην Ουκρανία. Δυτικοί και Ανατολικοί έχουν καλώς εμπεδώσει τη γεωπολιτική πρόταση Μπρεζίνσκι για την περιοχή: Αν, ως ΗΠΑ, θέλουμε να αποδυναμώσουμε πλήρως και να ελέγξουμε πλήρως τη Ρωσία, πρέπει να αποσπάσουμε την Ουκρανία από τις ρωσικές δομές (Η Μεγάλη Σκακιέρα, 1997).
Η φυσική γεωγραφία και η σχετική ανθρωπογεωγραφία δείχνουν τον βαθύ διχασμό της Ουκρανίας. Ο Δνείπερος χωρίζει τη χώρα στα δύο, με τη δυτική να είναι ρωσόφοβη και την ανατολική ρωσόφιλη – έως και εντελώς ρωσική (Βέργος, «Μία ή Δύο Ουκρανίες;», Γεωστρατηγική 2004. Η τότε ανάλυση βασίστηκε στα εκλογικά αποτελέσματα εκείνης της χρονιάς, που έδειχναν πράγματι δύο ισοδύναμες και εμφυλιοπολεμικά αντίθετες Ουκρανίες. Τις εκλογές είχε τότε οριακά κερδίσει ο ρωσόφιλος υποψήφιος, Γιανουκόβιτς).
Στην επίσημη ιστοσελίδα της ρωσικής προεδρίας βρίσκεται, από το καλοκαίρι του 2021, αναρτημένο ένα άρθρο (7.000 λέξεων) του προέδρου Πούτιν, που υποστηρίζει την άποψη ότι η Ουκρανία (όπως και η Λευκορωσία) δεν είναι παρά μια άλλη, μια αδελφή Ρωσία: «Ρώσοι και Ουκρανοί είμαστε ένας λαός, ένα ενιαίο όλον». Πρόκειται για την «ηθική» βάση του ρωσικού δικαιώματος βέτο στον δυτικό προσανατολισμό της Ουκρανίας. Μια ψυχολογική βάση, οπωσδήποτε.
Τα τελευταία χρόνια, η ουκρανική κυβέρνηση επιδόθηκε σε έναν διπλωματικό αγώνα ονοματολογικού χαρακτήρα. Η χώρα δεν θα έπρεπε να λέγεται «The Ukraine», αλλά «Ukraine». Η αφαίρεση του ουσιαστικού άρθρου (με εξαιρέσεις – και όχι πάντως στην ελληνική γλώσσα) μετατρέπει ένα απλό τοπωνύμιο σε όνομα χώρας. Από την άλλη, η Ρωσία, επί του ονοματολογικού, δεν παύει να υπενθυμίζει ότι «Ουκρανία» στα σλαβικά σημαίνει σύνορο (σύνορο της Ρωσίας!).
Ο παλιός Ψυχρός Πόλεμος χαρακτηριζόταν από την «ισορροπία του τρόμου», μια ισορροπία που απομάκρυνε το δάχτυλο από τη σκανδάλη, και στα δύο στρατόπεδα. Ο σημερινός Ψυχρός Πόλεμος φαίνεται να προσθέτει στην «ισορροπία του τρόμου» μια κρίσιμη αν-ισορροπία συνοχής και αποφασιστικότητας. Το ένα στρατόπεδο φαίνεται να είναι πολυδιασπασμένο, αγόμενο και φερόμενο από παλαιά αντι-ρωσικά σύνδρομα και ίσως εκβιαζόμενο εσωτερικά (υπόθεση επιχειρηματικής εμπλοκής υιού Μπάιντεν στην Ουκρανία). Είναι ένα παίγνιο που θυμίζει chicken game (παίγνιο δειλίας), μόνο που εδώ το ένα κοτόπουλο φαίνεται πολύ λιγότερο δειλό από το άλλο.
Στον παλιό Ψυχρό Πόλεμο, οι ΗΠΑ πολεμούσαν τη Σοβιετική Ένωση, έχοντας εξασφαλίσει συμμαχία με την Κίνα (Νίξον, Μάο, Πεκίνο 1971). Σήμερα, το κρίσιμο γεωπολιτικό τρίγωνο Αμερικής, Ρωσίας, Κίνας παραμένει, αλλά με πιθανολογούμενο τον αντίθετο προς τις ΗΠΑ συσχετισμό (παρά το AUCUS και το διευρυμένο NATO). (Να προσθέσουμε ότι η εσωστρεφής αδύναμη Κίνα του 1971 δεν έχει καμία σχέση με την εξωστρεφή ισχυρή Κίνα του 2022.)
ΥΓ.: Το υπαρκτό ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε Ρωσία και Κίνα δεν είναι δυνατόν να γίνεται εργαλείο πολιτικής στα χέρια αυτών που συμμαχούν με τη Σαουδική Αραβία, πρωταθλήτρια παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων (προκαλώντας τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική καταστροφή των ημερών μας, με το εμπάργκο και τον βομβαρδισμό αμάχων στην Υεμένη – ας το προσέξει αυτό ο και ιέραξ του Ταλίν υπουργός μας κ. Παναγιωτόπουλος, με την ελληνική στρατιωτική συμμετοχή στη σαουδαραβική διεθνή συμμαχία και ας ενημερώσει την Ελληνική Βουλή για τα εκεί ανθρώπινα δικαιώματα και τα εκεί εγκλήματα πολέμου).
*Οικονομολόγος, διεθνολόγος (PhD)
** Το άρθρο αρχικά δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών και αναδημοσιεύται με την συγκατάθεση του αρθρογράφου.
